Rodzina, przyjaciele i życie codzienne

Odpowiedź Lamy Ole:

Po pierwsze należy sprawdzić czy to nasz problem, czy tej osoby. Jeżeli chodzi o nas, najwyższym sędzią jest mechanizm przyczyny i skutku. Jako buddyści nie musimy w nic ingerować w imię moralności. Ludzie robią rzeczy negatywne z powodu głupoty i sami będą z tego powodu cierpieć. 

Jeżeli jednak ktoś czuje się odpowiedzialny za sytuację i ma związek z osobą stwarzającą problemy, wtedy dobrze jest coś zrobić. Można powiedzieć: „Hej, głupku, czy widzisz, co ty wyrabiasz?”. Nie powinno w tym jednak być gniewu. Jeśli działaniu towarzyszy złość, zawsze potem wygląda to głupio. Ludzie traktują to osobiście i postępując w ten sposób niszczymy nasze dobre związki z nimi. 

Dobrze jest powstrzymać kogoś, kto robi coś negatywnego, ale jeśli wiążą się z tym przeszkadzające emocje, lepiej powstrzymać się od dzialania i obserwować całą sytuację. Generalnie, lepiej jest udzielić komuś rady, niż powiedzieć mu wprost, że czegoś nie powinien robić, ponieważ jeśli ta osoba dalej robi to samo, zniszczy to nasz związek i nie będziemy mogli pomóc jej w przyszłości. 

Z czasem nauczysz się radzić sobie z takimi sytuacjami. Całkowicie uwolnisz się od moralizowania i zrozumiesz, że chodzi jedynie o jak największe ludzkie szczęście – o przynoszenie innym jak najwięcej pożytku i dostrzeganie, że każdy jest na tyle dobry, na ile może być. 

Nie osądzasz, raczej starasz się zobaczyć, czy jakieś zachowanie pasuje do sytuacji. I wtedy często trzeba wbić kilka wykrzywionych gwoździ w deskę, która też jest krzywa. Takie po prostu jest życie. Zajmujesz się rzeczami tak, by przynosiło to jak najmniej cierpienia, a wszyscy – jeśli to możliwe – mogli uczyć się z tego, co się wydarza. Wszystko jest sztuką możliwości, oznacza to podążanie naprzód wraz z biegiem wydarzeń i otwartość na wszystkie możliwości.

Przypomina to wielką partię gry w karty, jakiegoś „super brydża”. Przez cały czas trzymasz w rękawie połowę kart. Widzisz, w co grają inni, sprawdzasz to i reagujesz, ale sensem gry jest to, żeby inni wygrali. Tak wygląda specjalna gra lamów: inni powinni wygrywać. I najlepiej gdy myślą, że sami na to wszystko wpadli. W przeciwnym razie łatwo staną się dumni lub gniewni. 

Odpowiedź Lamy Ole:

Należy myśleć, że są buddami, którzy sami jeszcze o tym nie wiedzą. Potem możesz ich pochwycić i skarcić, żeby łatwiej doszli do miejsca, w którym rozpoznają swoją naturę buddy. Gdyby ludzie nie mieli natury buddy, nie byłoby powodu, żeby z nimi pracować. Pomimo tego, nawet gdy nauczyciel ma w klasie trzydziestu małych geniuszów, to i tak musi trochę ich przycisnąć i powiedzieć: „Siedź na krześle! Przestań obgryzać ołówek! Nie ciągnij jej za włosy!” i temu podobne. Ma to jednak znaczenie, ponieważ dostrzegasz, że ten ktoś może się zmienić.  

Z jednej strony trzeba mieć oko na poziom relatywny, bo nie będziesz wiedzieć, co należy zrobić. Z drugiej natomiast, jeżeli nie dostrzegasz jednocześnie poziomu absolutnego, wyższego od relatywnego, będziesz popełniać błędy. 

Odpowiedź Lamy Ole:

W takich sytuacjach stykamy się z dwoma rodzajami ludzi: z tymi, którzy wiedzą, że mają problem i są gotowi się zmienić, oraz z tymi, których trzeba przekonać, że mają problem i powinni się zmienić. Jeśli ktoś już się zorientował, że ma trudny charakter i niezbyt dobrze sobie radzi, to można z nim pracować. Mamy wobec takiej osoby odpowiedzialność i pomagamy jej trzymać się z dala od trudnych sytuacji. 

To właśnie radzę, gdy ktoś przychodzi do mnie z problemem dotyczącym związku i mówi: „Ciągle daję, a tak mało dostaję w zamian”. Zazwyczaj są to kobiety. Wtedy mówię: „Wspaniale jest móc dawać. Ale czy on wie, co dostaje i czy też chce dawać?” Jeśli tak, to nie ma znaczenia jak bardzo zamknięty jest ten chłopak – jeśli przez odpowiednio długi czas będzie dostawał dobre rzeczy, w końcu sam zacznie dawać – bo będzie pełen dobrych wrażeń. Jeżeli pracujemy z kimś otwartym, jest to łatwe. 

Jeżeli jednak pracujesz z osobą, która utrudnia życie innym, ale nie przyznaje się do tego nawet przed samą sobą, powstrzymaj ją – niech zobaczy, że świat nie godzi się na jej jazdy. Jeżeli taki ktoś nabierze rozumu i będzie chciał się czegoś nauczyć, można mu pomóc. A jeśli nie chce nic zrozumieć, a jego ego raz po raz się ujawnia i stwarza problemy, zostaw go na jakiś czas w spokoju. Omijaj go i chroń przed nim innych aż do momentu, w którym odkryje, że wcześniej było lepiej – że może ego nie jest warte tylu zniszczeń.  Wtedy będzie gotowy się uczyć. 

Jeśli nie wpadniesz w gniew, to przyjęta przez ciebie metoda będzie właściwa. Gdy twoje nastawienie będzie dobre, to cokolwiek się wydarzy będzie karmą innych. Wtedy ich dobrą karmą będzie spotkanie z tobą, gdy mają dobry dzień, a złą karmą – spotkanie ciebie w złym dniu. Jeśli ktoś zawsze robi to, co może najlepszego, nie będzie miał trudności. 

Odpowiedź Lamy Ole:

Zależy ilu ich jest, jak poważna jest sytuacja i co sami możemy zrobić. W przypadku bójki w żadnym razie nie powinniśmy osądzać, kto jest dobry, a kto zły, nawet gdy właśnie dwóch brutali ucieka z torebką staruszki. Oczywiście trzeba próbować ich zatrzymać i oddać jej torebkę; błędem byłaby jednak jednostrona ocena tej sytuacji, ponieważ staruszka z pewnością kiedyś zrobiła coś nieprzyjemnego tym ludziom: wszystko jest przyczyną i skutkiem.

Możemy starać się uspokoić sytuację i jeśli to możliwe zastosować swoje umiejętności. Warto jest zadać sobie pytania – czy bijący się są pijani, czy są w tej samej kategorii wagowej, czy któryś z nich ma nóż?

Jeżeli jeden z nich jest wyraźnie słabszy, a drugi wygląda brutalnie, lub jeśli mają broń, należy jak najszybciej zadzwonić po policję. Płacimy podatki, więc powinna zadziałać. Jeśli ktoś jest dość silny, może sam rozdzielić uczestników bójki i docisnąć ich parę razy do ściany, aż się uspokoją. Jeżeli nie wpadniemy w gniew, tacy ludzie stopnieją nam w rękach jak wosk. Będziecie zdumieni – gdy uda wam się działać bez gniewu, nawet największy twardziel zmięknie. Wie, że pojawiła się większa moc i idzie do domu. Interweniując pomaga się nie tylko temu słabszemu – ten silniejszy też nie będzie szczęśliwy, jeśli go pobije.

Przy okazji: kobieta zawsze może stanąć z boku i krzyczeć naprawdę głośno. Jest to zadziwiająco skuteczne.

Odpowiedź Lamy Ole:

Nie rób wielkiej sprawy z własnego współczucia! Nie powtarzaj wciąż: „Oto moje współczucie” albo: “Jestem skromniejszy od ciebie!”, jak robią to niektórzy buddyści z innych szkół. Rób to, co masz przed nosem i zachowuj spokój. Działaj w momencie, w którym pojawia się współczucie. Jeśli odpuścisz, gdy tylko sprawa jest  załatwiona, zawsze będziesz mieć czyste ręce. Staniesz się wtedy jak wiatr, który po prostu wywiewa kurz przez okno; potem zamykasz okno i w pokoju znowu jest ciepło.

 Jeżeli zrobisz ze współczucia wielką sprawę, stanie się lepkie. Działaj i rób, co możesz, bo ludzie są zasadniczo dobrzy, ale gdy będzie już po wszystkim, zapomnij o temacie i dalej rób radośnie coś pożytecznego.

Opowiada o tym stara historia: dwaj mnisi z dzikiej sekty, której członkom nie wolno było zadawać się z kobietami, doszli do rzeki, którą chciała także przekroczyć pewna dziewczyna. Jeden z nich przeniósł ją na drugą stronę, postawił na brzegu i poszedł dalej. Drugi mnich pięć razy połknął własne migdałki; był całkowicie skołowany. Po trzech dniach udało mu się w końcu zapytać: „Jak mogłeś jej dotykać, przecież to była kobieta?”. A pierwszy mnich odpowiedział: „Ja ją już dawno zostawiłem na drugim brzegu, a ty nadal ją niesiesz!”.

Bezpośrednie działanie w danej chwili jest psychicznie zdrowe – przypomina rysunek na wodzie: przedtem niczego nie było; potem też nic nie ma; a w danym momencie wszystko do siebie pasuje! W takim postępowaniu nie ma niczego lepkiego – jest wolne od oczekiwań, obaw, od „wczoraj” i od „jutro”. To jest poziom Diamentowej Drogi, poziom Mahamudry.

Odpowiedź Lamy Ole:

To kwestia twojego charakteru. Ja sam jestem typem działania, „wskakuję” w każdą sytuację. Naturalną koleją rzeczy biorę udział we wszystkim, co dzieje się wokół mnie, w taki czy inny sposób. Kiedy chodzi o rozwój naszej linii lub jej bezpieczeństwo – czyli o rzeczy ponadosobiste – wtedy działam od razu. To moja odpowiedzialność. Karmapa mi ją powierzył i w takich sytuacjach natychmiast działam. Ale jeżeli ktoś chce przebić głową ścianę i musi się sam przekonać, że to nie działa, to trzymam się z daleka. Na poziomie osobistego rozwoju interweniuję tylko wtedy, gdy ktoś tego chce – przychodzi do mnie i mówi: „Lamo, mam problem”. Udzielam oczywiście instrukcji, ale jeżeli ludzie nie są nimi naprawdę zainteresowani i wolą robić coś innego, nie naciskam.

Dzięki temu widać, że nie jesteśmy sektą, ponieważ sekty trzymają swoich członków pod kontrolą. Jak ktoś nie pokazuje się w świątyni przez kilka tygodni, to najpierw dostaje list, po jakiś czasie telefon, a wkrótce potem zaczynają się wizyty domowe. My tego nie robimy – każdy może przychodzić i odchodzić kiedy zechce. Jeżeli się oddala, przechodzi jakiś trudny czas, a potem wraca, kiedy ponownie się otworzy, nikt nie robi z tego problemu. W naszym przypadku wszystko to działa na poziomie niezależności. Oczywiście jesteśmy przyjaciółmi i pomagamy, gdy wiemy, że ktoś choruje. Ale jeżeli potrzebuje trochę czasu bez buddyzmu, to nie biegamy za nim.

Powinniśmy wykształcić sobie instynkt rozpoznawania sytuacji, w które chcemy wchodzić. Nabieramy wyczucia czy rozgrywa się komedia, czy tragedia – coś pomocnego czy raczej szkodliwego – i odgrywamy dwie role w komedii, a tragedii pozwalamy przeminąć. W zależności od swojej funkcji i wewnętrznego nastawienia, dostrzegamy, czy trzeba podjąć drastyczne kroki, żeby chronić istoty, czy nie. Jeżeli dzieje się coś naprawdę niepokojącego, dobrze jest wkroczyć do akcji – kiedy na przykład duży facet bije staruszkę. Możesz ingerować, gdy nie ma wątpliwości, że to, co powstrzymujesz, jest złe i przyniesie trwałe, negatywne rezultaty. Zarazem jednak należy starać się nie oceniać sytuacji, bo możliwe, że ta starsza pani w poprzednim życiu pozwoliła temu człowiekowi umrzeć z głodu albo wyrządziła mu jakąś inną krzywdę.

Jeżeli taka sytuacja trwa dłużej – na przykład jest to nękanie w pracy czy inne problemy pomiędzy ludźmi – spróbuj sprawdzić, czy sam się w to wplątałeś i czy masz sztywne koncepcje z rodzaju „lubię – nie lubię”. Jeśli tak jest, zachowaj dystans, bo popełnisz błędy. Jeżeli jednak cię to nie wciągnęło, zrób to, co na dłuższą metę pomoże innym najwięcej się nauczyć. W ten sposób stajesz się dla nich lustrem i  kierujesz ich uwagę na ich własne możliwości i właściwości. Jeśli ktoś w biurze zachowuje się fatalnie, można się z nim skonfrontować, powiedzieć „Nie próbuj tego ze mną!”. Wszyscy to zauważą – on zainkasował cios, a ty w przyszłości postawisz mu się jeszcze lepiej. Możesz też poddać próbie jego moc i wykpić jego zachowania.

Każdy z nas ma wiele różnych właściwości i zdolności. Niektórzy najchętniej uspokajają wszystkich i wszystko, automatycznie tworzą wokół siebie dobrą atmosferę. Inni wciąż myślą: „Oni tak tylko siedzą i nic nie robią!” – ci wnoszą do każdej sytuacji właściwości pomnażające, wzbogacające. Stosując te dwie pierwsze aktywności trudno jest popełnić błąd, tym niemniej, kiedy uspokajasz, sprawdź czy  ludzie nie zasypiają, a kiedy pokazujesz im możliwości, nie dawaj zbyt wiele zbyt szybko.

Jeżeli twoje otoczenie już coś osiągnęło, ma nadmiar i czuje się dobrze, wtedy pojawia się przestrzeń na trzecią aktywność – fascynującą lub inspirującą. W tym przypadku ludzie się zakochują i są oczarowani; doświadczają czegoś wspaniałego i wzbogacają innych. Pracując z inspiracją nauczyciel musi być uważny, ponieważ ryzyko popadnięcia w dumę jest bardzo wysokie. Im więcej pracuje z inspiracją i bezpośrednią otwartością, tym bardziej powinien się upewniać, że wciąż potrafi zachowywać się jak każdy inny, że nie gra w żadne gry, a po zejściu z tronu i zakończenia pracy, staje się całkiem zwyczajny. Powinien sprawdzać, czy inni naprawdę mogą na niego liczyć.

Gdy potrafimy inspirować innych nie wywołując przywiązania, to znaczy, że rzeczywiście pokazujemy im lustro i mówimy: „Tak naprawdę widzisz tylko własną twarz. Dostrzegasz we mnie coś pięknego tylko dlatego, że masz to w sobie!”. Jeżeli nauczyciel jedynie pokazuje innym ich własne zdolności, w sposób nieosobisty, to może pracować z inspiracją.

Do czwartego działania dochodzi wtedy, kiedy podejmujemy drastyczne akcje i ochraniamy z pełną mocą, kiedy po prostu wiemy, że coś nie powinno już dalej trwać. To najtrudniejsza, ale też często najważniejsza funkcja – powstrzymywanie tego, co zmierza w złym kierunku. Każdy, kto ma taki ochronny instynkt, musi pilnować, żeby nie wpadać w gniew, gdy za nim podąża.